Naar de hoofdinhoud Naar de voettekst

Theater voor blinden en slechtzienden

300.000 mensen in Nederland hebben een visuele beperking. Officieel is iemand slechtziend wanneer diegene een scherptediepte van minder dan 30% ziet of een gezichtsveld heeft dat kleiner is dan 30 graden. Een heel klein aantal mensen uit deze doelgroep is volledig blind, er zijn veel vormen en gradaties van slechtziendheid.

Het is daarom belangrijk om goed te informeren wat een bezoeker nodig heeft: de één is wellicht al geholpen met een zitplaats voor- of achterin de zaal, een ander heeft audiodescriptie nodig om de voorstelling goed te kunnen volgen. Weer een ander is misschien naast slechtziend ook slechthorend en heeft ook daarvoor toegankelijkheidsmiddelen nodig. 

Tips voor theaters

Toegankelijk ontvangst

Voor slechtzienden is het belangrijk dat er duidelijke bewegwijzering in het theater aanwezig is, bijvoorbeeld door verlichte borden met hoog contrast en markeringen op de traptreden. Een organisatie zoals Accessibility kan adviseren over de toegankelijkheid van je gebouw.

Meet & Feel

Een inleiding voorafgaand aan de voorstelling waarbij blinde en slechtziende bezoekers alvast kennis kunnen maken met de stem van de acteurs en kunnen voelen aan decorstukken, kostuums en rekwisieten.

Placering

Let goed op waar de toeschouwers willen zitten. Sommigen kunnen beter zien van dichtbij, en zitten graag vooraan. Als je kokervisie hebt, ook een veel voorkomende vorm van slechtziendheid, heb je maar een heel beperkt gezichtsveld en is het juist beter om achteraan te zitten, zodat je minder heen en weer hoeft te kijken.

Licht en geluid

Licht is een belangrijke factor in wat slechtziende mensen wel en niet kunnen zien. Fel contrasterende kleuren op het toneel zijn erg prettig voor mensen met een visuele beperking. Daarnaast is het voor blinden en slechtzienden makkelijker om een voorstelling zonder versterkt geluid te volgen, omdat geluiden makkelijker in de ruimte te plaatsen zijn.

Audiodescriptie

Een blindentolk kijkt live mee met de voorstelling en beschrijft wat er op het podium gebeurt. Dit is meestal via een koptelefoon te horen, maar kan ook voor iedereen hoorbaar worden gemaakt.

Audiodescriptieset
Audiodescriptie is één van de belangrijkste toegankelijkheidsmiddelen voor blinde en slechtziende theaterbezoekers. Een audiodescriptieset bevat o.a. een zender, ontvangers, koptelefoons en oplaadstations voor de ontvangers. Voor slechthorend publiek bestaan er neklussen die aangesloten kunnen worden op hoorhulpmiddelen.

Geïnteresseerd in audiodescriptie? Neem contact op met Stichting Komt het Zien! voor meer informatie. Wil je zelf een audiodescriptieset aanschaffen? Neem contact op met WG Theatertechniek, Y-sense of Thomas van der Want (HNT) voor meer informatie.

Checklist voor het bezoek

Vooraf

  • Neem contact op met lokale  en landelijke belangenverenigingen voor het werven van publiek
  • Informeer de bezoekers over voorstellingsbezoek en de inhoud van de voorstelling
  • Informeer bij je bezoekers waar zij het beste kunnen zitten en of ze een hond meenemen
  • Zorg dat het voorhuispersoneel op de hoogte is van de behoeftes van de bezoekers

Tijdens

  • Zorg voor voldoende personeel of vrijwilligers, die zichzelf duidelijk kenbaar maken aan de bezoekers
  • Organiseer een Meet & Feel met o.a. acteurs van de voorstelling
  • Stel een medewerker (evt. van Komt het Zien!) verantwoordelijk voor de koptelefoons bij audiodescriptie. Maak duidelijk wie het aanspreekpunt is als je koptelefoon het niet doet.
  • Zorg voor een waterbak voor assistentiehonden

Achteraf

  • Evalueer telefonisch of via een vragenlijst die geschikt is voor voorleessoftware

Digitale toegankelijkheid

Onze marketeer Martijn Westerop volgde de training bij Accessibility over webtoegankelijkheid.


''Het is een uitgebreide training waarin je leert om je website toegankelijk te maken, bijvoorbeeld voor voorleessoftware. Er blijken zoveel kleine aanpassingen die je kunt doen om je website leesbaarder te maken! Zorg bijvoorbeeld voor een heldere hoofdstukindelingen en geef linkjes een beschrijvende naam in plaats van ‘klik hier’. De training is heel volledig, ook sociale media en het maken van toegankelijke PDF’s wordt behandeld.

Ik zie dat de training voor veel bewustwording heeft gezorgd binnen het team. Iedereen op mijn afdeling denkt nu actief mee over toegankelijkheid. 

Bovendien heb ik eruit meegenomen dat een toegankelijke website niet alleen goed is voor een heel specifieke doelgroep, iedereen heeft er baat bij! Het is dus zeker een aanrader voor je culturele website.''

Erna is blindentolk bij Het Nationale Theater

HNT-medewerker Erna van den Berg volgde de workshop Audiodescriptie voor theater bij expertisecentrum OPEN van de Universiteit Antwerpen.

''Twee dramaturgen je mee door de materie. Door middel van praktijkopdrachten leer je om vanuit dramaturgie en tekenleer te kijken naar wat je als blindentolk kunt vertellen. De focus ligt op integrated access, audiodescriptie wordt dan onderdeel van het artistieke product. Je kunt bijvoorbeeld vertellen door de ogen van een personage.

De workshop is heel volledig, je oefent met toneel, dans, abstracte performance en opera. Ook leer je hoe je een audio-inleiding moet organiseren. Het is een bomvolle, geweldig interessante dag!''

Je vindt meer informatie op de website van OPEN of neem contact op met Nina Reviers  via nina.reviers@uantwerpen.be.

Bejegening
Hoe kan je een toeschouwer met een visuele beperking het beste aanspreken en helpen?

  • Als je een gesprek begint of iets wilt vragen, vertel dan wie je bent, zodat de blinde weet wie er praat.
  • Gebruik geen woorden als ‘hier’ en ‘daar’. Men ziet immers niet naar welke kant je verwijst.
  • Het is niet nodig om woorden als ‘zien’ en ‘kijken’ te vermijden. Blinden en slechtzienden gebruiken deze ook.
  • Raak iemand niet zomaar aan, vertel wat je gaat doen, zodat iemand niet schrikt.
  • Het is niet de bedoeling een blindengeleidehond te aaien of aan te spreken.

Voorbeelden uit het veld

Stichting 5D
Stichting 5D produceerde tussen 2011 en 2019 creative accessvoorstellingen gemaakt door mensen met een beperking. De organisatoren zetten de website artistieketoegankelijkheid.nl op om het theaterveld te informeren over hoe toegankelijkheidsmiddelen op een artistieke wijze ingezet kunnen worden in het theater.
Van Abbemuseum
Onder de naam ‘Onbeperkt van Abbe’ organiseert het Van Abbemuseum iedere maand museumbezoeken voor speciale doelgroepen: doven en slechthorenden, blinden en slechtzienden, mensen met een hoge tolerantie voor prikkels, mensen met afasie en mensen met Alzheimer. Zij publiceerden een handboek voor inclusief museumbezoek genaamd Museum Open U: toolkit voor een toegankelijk museum.
Festival Boulevard
Een deel van het programma van theaterfestival Boulevard is geschikt voor mensen met een auditieve en visuele beperking. Er zijn onder andere voorstellingen met gebarentolk en audiodescriptie. Daarnaast organiseren zij dagprogramma’s voor mensen met bijvoorbeeld chronische vermoeidheid of autisme. Hierbij regelen ze vervoer en organiseren ze kortere en laagdrempelige voorstellingen, rustplekken tussendoor.
Toneelhuis
In de inkomhal staat bij elke nieuwe Toneelhuisvoorstelling een luisterzuil met een gesproken inleiding, met een beschrijving van het decor en de kostuums. De AI is ook online te beluisteren. Zo zijn ook avondvoorstellingen toegankelijk voor mensen met een visuele beperking. Ook biedt Het Toneelhuis uit Antwerpen iedere zondagmatinee aan met audio-inleiding en audiodescriptie.
Escher in Het Paleis
Museum Escher in Het Paleis zet voor inclusief, zelfstandig museumbezoek voor met een visuele beperking. Hiervoor wonnen zij in 2020 de RAAK Stimuleringsprijs. Zo biedt Escher in Het Paleis bezoekers vier gratis audiotours aan. Die zijn te beluisteren met de IZI travel app en ook op de website.

Cursussen en trainingen

  • Accessibility geeft trainingen op maat over webtoegankelijkheid voor alle doelgroepen. Daarnaast geven zij ook trainingen (op maat) over fysieke en sociale toegankelijkheid.
  • Scribit – Training audiodescriptie onder videomateriaal
  • Coursera –  Online workshop accessibility to the scenic arts
  • Open (BE) – Workshops audiodescriptie voor theater, televisie en film 

Meer informatie over de doelgroep

Partners

Het Nationale Theater adviseert om samen te werken met lokale belangenorganisaties, zoals Voorall in Den Haag. Zij weten wat er in de regio speelt en kunnen helpen de doelgroep te bereiken. Ga dus, naast onderstaande landelijke organisaties, vooral zelf op zoek naar partners uit de buurt. 

  • Komt het zien! maakt audiodescriptie bij theater en andere culturele evenementen. Ze leveren ook de apparatuur. Ze organiseren Meet & Feels en verzorgen online inleidingen die je van tevoren op hun website kunt beluisteren.
  • Accessibility zet zich in voor een digitaal, fysiek en sociaal toegankelijke samenleving. Zij ondersteunen daarbij door kennis en ervaring op het gebied van (visuele) toegankelijkheid aan te bieden in advisering, toetsingen en scholingen. Daarnaast  initiëren en participeren zij in projecten en onderzoeken, om het bewustzijn en beleid te bevorderen op het terrein van toegankelijkheid.
  • Dedicon is expert in het toegankelijk maken van tekst en beeld. Als specialist in alternatieve leesvormen zet deze stichting informatie om in braille, audio, in vergrote vorm of reliëfwerk, al dan niet gecombineerd. Bijvoorbeeld inclusieve programmaboekjes. Ook beeldbeschrijvingen behoren tot de expertise van Dedicon.
  • New Pack Inclusion Creators - Adviesbureau voor toegankelijkheid in de culturele sector
  • Toegankelijke recreatie - Community van recreatieondernemers, belangenbehartigers, brancheorganisaties, experts en ervaringsdeskundigen

Literatuur

Met dank aan

Deze inspiratiepagina is mede mogelijk gemaakt door Bartiméus Fonds en HandicapNL