Voor het pensioen

Het stuk speelt zich af ten huize van de familie Höller op 7 oktober, de verjaardag van Heinrich Himmler, voormalig SS-leider. Rudolf Höller, ooit kampcommandant en sinds jaren gerespecteerd voorzitter van de rechtbank, gaat bijna met pensioen. Voor hem en zijn zus Vera is 7 oktober een hoogdag. Clara, hun jongere aan een rolstoel gekluisterde zuster, staat aan de zijlijn van deze viering. Ze gaat gebukt onder het gewicht van het verleden en ziet met lede ogen aan hoe haar familie de wreedheden omarmt. 

In het claustrofobische en incestueuze huis van de Höllers ontvouwt zich een ideologisch machtsspel. Een feest dat gaat over schuld, wrok, ontkenning en moreel verval. En over familiebanden die nooit kunnen worden verbroken.

Het stilzwijgen over de oorlogsschuld

Bernhard kaart in Voor het pensioen de onmacht en hypocrisie aan van het naoorlogse Duitsland tegenover het eigen naziverleden, het stilzwijgen over de oorlogsschuld. Via de onrustbarende extreemrechtse retoriek van zijn verstarde personages ventileert hij zijn walging. Tegelijk stelt Bernhard vast dat wij zelf wellicht niet veel beter zijn.

Tom Dewispelaere ensceneert dit stuk niet zomaar. De concrete aanleiding is de verontrustende normalisering van een woordenschat en een gedachtegoed dat de directe erfgenaam is van het rechts-extremisme van de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Veel uitspraken waarvan we dachten dat die tot de marges van onze politieke cultuur verdreven waren, staan opnieuw in het centrum van het maatschappelijk debat.  

Thomas Bernhard geeft ons met Voor het pensioen meer dan een geschiedenisles. Het is een uitnodiging om te blijven nadenken over hoe de schaduwen van het verleden ons blijven achtervolgen in het heden. Hoe ver mensen gaan in hun zoektocht naar houvast.